هر فرد عادی در مدت یک دقیقه ۱۲ بار دم و بازدم انجام میدهد. زمانی که شما تنفس خود را احساس کنید، تنفس شما عادی نیست. این یک بیماری نیست و نشانههایی از یک بیماری است. تنگی نفس بیشتر، خود را در زمانهایی نظیر بالا رفتن از پله و یا سربالایی و یا انجام حرکات سنگین خود را نشان میدهد. اکثر افراد به تنگی نفس کاملاً بی توجه هستند.
در واقع تنگی نفس اختلال شایعی است. فردی که تنگی نفس دارد نمیتواند بهخوبی تنفس کند و هوا را داخل ریههای خود انتقال بدهد. تنگی نفس ممکن است مقطعی و خفیف یا طولانیمدت و وخیم باشد.
علل تنگی نفس
تنگی نفس مقطعی و کوتاهمدت، همیشه هم با سلامت فرد در ارتباط نیست؛ افراد ممکن است پس از انجام تمرینات شدید و فشرده، کوهپیمایی و رفتن به ارتفاعات یا عبور از تغییرات قابلتوجه دمایی، بهمدت کوتاهی دچار تنگی نفس شوند.
اما در عین حال باید گفت که تنگی نفس معمولا با مشکلاتی در سلامت فرد در ارتباط است. گاهی اوقات، تنگی نفس در نتیجهی اضافه وزن ایجاد میشود و میتوان با کاهش وزن آن را برطرف کرد. اما تنگی نفس میتواند نشانهای از یک مشکل جدی در سلامتی باشد.
طبق گفتهی دکتر استیون والز، شایعترین علل تنگی نفس عبارتند از: آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، سینهپهلو (ذاتالریه) و مشکلات روانی که معمولا با اضطراب در ارتباط هستند.
اگر تنگی نفس بهطور ناگهانی ایجاد شود، تنگی نفس حاد نامیده میشود. تنگی نفس حاد ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد:
- آسم
- اضطراب
- سینهپهلو
- جویدن یا استنشاق چیزی که راه تنفس را مسدود کند
- واکنشهای آلرژیک
- کم خونی
- از دست دادن مقادیر زیاد خون
- مواجهه با سطوح بالای مونوکسید کربن
- نارسایی قلبی
- فشار خون پایین
- آمبولی ریه (لخته شدن خون در یکی از رگهای ریه)
- هوا جَنبی (وجود هوا در حفرهی جنبی که مانع باز شدن کامل ریه میشود)
۲- بیماری مزمن انسدادی ریه
۳- مشکلات قلبی
۴- چاقی
۵- زخمی شدن و خراشبرداشتن بافت ریه
برخی از مشکلات ریوی نیز ممکن است منجر به تنگی نفس شوند. برای نمونه:
- خروسک
- آسیب رسیدن یا زخمی شدن ریه در کودکی
- سرطان ریه
- بیماری سل
- پلورزی (التهاب بافتهای پیرامون ریه)
- اِدِمِ ریه (وجود مقادیر زیادی مایعات در ریه)
- فشار خون بالا در ریهها
- سارکوئیدوز (رشد سلولهای التهابی در ریهها)
تنگی نفس با مشکلات قلبی نیز در ارتباط است. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- بیماریهای ماهیچهی قلب
- مشکلاتی در ریتم ضربان قلب
- نارسایی قلبی
- پریکاردیت (ملتهب شدن بافت پیرامون قلب)
آلایندههای زیستمحیطی نظیر مواد شیمیایی همچنین بخار، گردوخاک و دود میتوانند تنفس را برای افراد مبتلا به تنگی نفس دشوار کنند.
افرادی که آسم دارند نیز ممکن است در مواجهه با آلرژیهایی نظیر گردهی گیاهان یا کپک به تنگی نفس دچار شوند.
برخی آلایندهها نظیر دود سیگار هم که توسط خود فرد وارد ریهها میشود تنگی نفس را بیشتر میکنند و قابل پیشگیری هستند.
باید بهخاطر داشت که هرکسی که مبتلا به تنگی نفس است لزوما به بیماریهای مزمن انسدادی ریه مبتلا نیست، بلکه طبق گفتهی بنیاد بیماریهای مزمن انسدادی ریه، ۹۰ درصد افرادی که به بیماری مزمن انسدادی ریه دچار هستند، در برههای از عمر خود سیگار میکشیدهاند.
۵-درمان خانگی برای مشکلات تنفسی با پونه کوهی: مثل آویشن، پونه کوهی هم در رفع بیماریهای تنفسی بسیار نقش مهمی دارد. پونه کوهی فورا باکتریهای موجود را از بین میبرد.
علاوه بر این روشها برای درمان تنگی نفس باعث کاهش استرس و اضطراب شما میشود که تنگی نفس شما را بدتر میکند. اگر میتوانید تمرینات یوگا و مدیتیشن را در فضای باز اجرا کنید تا هوای تمیز و پاکی را تنفس کنید.
گاهی اوقات، تنگی نفس نشانهی یک اختلال مرگبار است. چنانچه فرد بیش از یکی از علائم زیر را داشته باشد باید تحت درمانهای اورژانسی قرار بگیرد:
- ایجاد ناگهانی تنگی نفس
- عدم توانایی در کار، بهخاطر تنگی نفس
- درد قفسهی سینه
- تهوع
بهیاد داشته باشید با اینکه همهی موارد تنگی نفس نیازی به درمانهای اورژانسی ندارند اما تنگی نفس میتواند نشاندهندهی مشکلاتی جدی در سلامت باشد.
اگر فرد مبتلا به تنگی نفس موارد زیر را تجربه کند، میبایست به نزد پزشک برود:
- تغییر در توانایی در نفس کشیدن
- محدودیت در انجام فعالیتها بهخاطر وجود مشکل در تنفس
- دشواری تنفس در حالت دراز کشیده
- ورم کردن پاها یا قوزک پا
- تب، لرز و سرفه
- خسخس سینه
فرد مراجعهکننده باید برای پزشک توضیح بدهد که تنگی نفس او چطور شروع شده است، چه مدت به طول انجامیده، چند بار در روز به تنگی نفس دچار میشود و آیا تنگی نفس او شدید است یا خفیف.
پزشکان از تصویر اشعهی ایکس و CT اسکن قفسهی سینه استفاده میکنند تا تشخیص دقیقتری از تنگی نفس داشته باشند و سلامت کلی قلب، ریه و سایر دستگاههای مربوطه را بررسی کنند. نوار قلب میتواند هرگونه علامتی از حمله قلبی را نشان بدهد. انجام آزمایشهایی برای اندازهگیری جریان هوا و ظرفیت ریههای بیمار میتواند به منبع مشکلات تنفسی و گسترهی آنها کمک کند. آزمایشهای دیگر هم میتوانند به بررسی اکسیژن موجود در خون بیمار و ظرفیت خون او در حمل اکسیژن بپردازند.
پزشکان برای درمان تنگی نفس، به بررسی علت مشکلاتی که در تنفس بیمار وجود دارد میپردازند و با همکاری بیمار به راحتتر نفس کشیدن او کمک میکنند. درمان تنگی نفس بسته به علت آن، در هر فرد متغیر است. اگر تنگی نفس با آسم در ارتباط باشد معمولا با داروهایی نظیر استروئیدها و برونکودیلاتورها برطرف میشود. اما اگر بر اثر عفونتهایی نظیر سینهپهلو باشد، مصرف آنتیبیوتیک به بهبود آن کمک خواهد کرد.
سایر داروها نظیر داروهای ضدالتهاب و ضداضطراب نیز میتوانند مفید واقع شوند.
مشکلات تنفسی که در نتیجهی بیماریهای مزمن انسدادی ریه بهوجود آمدهاند را نیز میتوان با تکنیکهای خاص تنفس نظیر تنفس با لبهای بسته و تمرینهای استقامتی برطرف نمود. افراد میتوانند انجام این تمرینها را در برنامههای ویژهی بهبود ریه، بیاموزند. یکی از مراکزی که به انجام تحقیقات در مورد تنگی نفس میپردازد اعلام کرده است که شرکت در این دورههای آموزشی (حتی اگر علل ریشهای بیماری به قوت خود باقی بماند) برای افراد سودمند است.
یک قرص ۵۰۰ میلی گرمی و کاملاً گیاهی است و در مواردی نظیر تنگی نفس، خلط و سرفه استفاده میشود. این قرص تنگی نفس، از گیاهان شیرین بیان، مرزنجوش، پرسیاوشان، پونه تهیه شده است. در ریشه شیرین بیان، گلیسیرین وجود دارد که خاصیت خلط آور و ضد التهابی دارد. در مرزنجوش تیمول و کارواکرول است که برای ضد عفونی دستگاه تنفسی بسیار عالی است. پرسیاوشان ضد التهاب و ضد آلرژی است و این به دلیل وجود موسیلاژ و مواد فلاونوئیدی موجود در آن است. در پونه نیز مواد پکتینی و اسناس وجود دارد که خلط آور و ضدعفونی کننده دستگاه تنفسی است.
۲- قرص ایروکاست
قرص تنگی نفس بعدی قرص ایروکاست است که اغلب برای درمان آسم و آلرژی و حساسیتهای فصلی استفاده میشود. مصرف منظم این قرص به پیشگیری از تنگی نفس، خس خس سینه و تنگی قفسه سینه که در آسم رایج هستند کمک میکند.
۳- قرص گیاهی ضد آسم
این قرص کاملاً طبیعی و از گیاهان تربد، بنفشه معطر و شیرین بیان تهیه شده است و در از بین بردن تنگی نفس و ملتهب شدن ریه، مفید است.
در ریشه شیرین بیان، گلابریدین وجود دارد که باعث توقف فعالیت تیروزیناز، تولید آنیون سوپراکسید و فعالیت سیکلواکسیژناز میشود که تاثیرات ضد التهابی دارد، همچنین لیکوریسیدین موجود در ریشه شیرین بیان همین خاصیت را داشته و اثرات ضد التهابی قوی دارد. از طرفی دیگر ایزولیکویری تیژنین باعث از بین بردن ردوکتاز آلدوز میشود و با توقف فعالیت پراکسیداز، لیپواکسیژناز و سیکلواکسیژناز باعث اثرات ضد پلاکتی میشود.
همانطور که از اسم این قرص مشخص است برای درمان تنگی نفس و التهابات ریه مصرف میشود. این قرص برای بیمارن قلبی به دلیل وجود گلیسیریزین پیشنهاد نمیشود. همچنین افرادی که دچار فشار خون بالا و بیماریهای کلیه هستند حتماً باید به دستور پزشک مصرف کنند و در زنان باردار نیز باید به دستور پزشک مصرف شود.
دقت شود مصرف خودسرانه داروهای شیمیایی و حتی گیاهی، ممکن است خطرات و عوارضی برای بدن داشته باشد، پس بهتر است از مصرف خودسرانه جلوگیری کنیم و با نظر پزشک اقدام به تهیه و مصرف داروها کنیم.
افراد مبتلا به تنگی نفس میتوانند با بهکارگیری اقداماتی، وضعیت سلامتی و تنفس خود را بهبود بدهند. این اقدامات عبارتند از:
- ترک سیگار؛
- جلوگیری از مواجه شدن با دود سیگار دیگران؛
- جلوگیری از مواجه شدن با سایر آلایندههای زیستمحیطی نظیر دود چوب و مواد شیمیایی؛
- کاهش وزن؛ به روشهای مختلف میتواند سودمند باشد و از فشار بر روی قلب و ریه بکاهد و بدین ترتیب دستگاههای قلبی-عروقی و تنفسی را تقویت کند؛
- آهسته حرکت کردن هنگام صعود به ارتفاعات، میتواند سودمند باشد. همچنین، کاهش سطح تمرینات در ارتفاعات ۵۰۰ پایی میتواند مفید واقع شود.
تنگی نفس در سه ماه سوم بارداری و هم چنین در اوایل بارداری در میان زنان باردار امری طبیعی است. به طوریکه ۷۵ درصد از زنانی که تا به حال احساس تنگی نفس نداشته اند، در طول بارداری دچار نفس تنگی میشوند. اگر تنگی نفس به دلیل برخی فشارهای فیزیکی مانند بالا رفتن از پلهها باشد، در این صورت کاملاً طبیعی و بی ضرر است.
وضعیت صحیح قرارگیری بدن باعث تسکین تنگی نفس میشود. در حالت نشسته قفسهی سینهی خود را بالا گرفته و شانه هایتان را عقب ببرید. این حالت فضای کافی برای باز شدن ریهها را فراهم میکند.
در حالت خوابیده با استفاده از چند بالش بدن خود را بالا نگه دارید تا باز شدن فضای حفره شکمی باعث تسکین شما شود. همچنین اگر به پهلو خوابیده اید از یک بالش اضافه برای بالا بردن سرتان استفاده کنید.
عدم تناسب اندام و ورزش میتواند تنگی نفس را افزایش دهد، بنابراین برخی ورزشهای سبک را تمرین کنید. هنگام ورزش کودک شما نیز باید اکسیژن کافی دریافت کند.
تمرینات تنفسی به افزایش ظرفیت ریه کمک کرده و امکان تنفس بیشتری را از سینه فراهم میکند (زیرا تنفس شکمی به دلیل گسترش رحم دشوار است).
۲- سپس در حالی که دستانتان را دوباره به پایین میآورید نفستان را خارج کنید.
۳- با قرار دادن دستان خود روی قفسه سینه، نفس خود را به جای اینکه به شکم هدایت کنید به طرف سینه بکشید.
۴- هنگام نفس عمیق دندهها را به طرف دستان خود فشار دهید. تنفس عمیق را تمرین کنید بطوری که هرگاه تنفس شکمی برایتان دشوار شد، بتوانید به راحتی تنفس از سینه را انجام دهید.
به علائم بدن خود توجه کنید و هر زمان نیاز به احساس آرامش دارد استراحت کنید. هنگامی که احساس میکنید نفستان بند آمده استراحت کنید. کاری که انجام میدهید را متوقف کنید و چند نفس عمیق بکشید تا زمانی که احساس بهتری کنید. حدود ۲۰ دقیقه استراحت کنید و مجدداً فعالیت خود را از سر بگیرید.
تنگی نفس میتواند در برخی از سالمندان که در مراحل پیشرفتهی برخی از بیماریها قرار دارند بروز کند. در این برهه، تنگی نفس به عنوان بخشی از بستهی درمانی آخر عمر محسوب خواهد شد چرا که درمان تنگی نفس با داروهای معین میتواند مشکلات غیرضروری را برای فرد سالمند در پی داشته باشد.
نتیجه گیری
چشمانداز آینده برای بیماران مبتلا به تنگی نفس بسته به علت تنگی نفسشان متغیر است. اگر بتوان علت زیربنایی تنگی نفس، مثلا آسم یا سینهپهلو را درمان کرد آنگاه میتوان مشکلات تنفسی را از بین برد یا به مقدار قابل توجهی کاهش داد. اما اگر تنگی نفس ناشی از بیماریهای مزمنی باشد که به مرور زمان بدتر خواهند شد (مثلا بیماریهای مزمن انسدادی ریه یا نارساییهای قلبی)، بهبود تنگی نفس چندان قابل ملاحظه نخواهد بود. مبتلایان به تنگی نفس باید با پزشکان خود همکاری لازم را داشته باشند تا بتوانند روند درمان را بهطور کامل و با موفقیت طی کنند.
ثبت دیدگاه