مناطق پرتراکم تهران؛ «جمعیت تهران» در سال ۹۹ افزایش یافت؟

کارشناسان علوم اجتماعی معتقدند که اصولا انگیزه مهاجرتی در ایران این گونه است که مردم از روستا‌ها که امکاناتی کمتر دارند، به نقاط مرکزی استان‌ها و از مراکز استان به تهران و از تهران به خارج از کشور می‌روند. اصولا میان ایرانی‌ها این تمایل طبیعی وجود دارد که بنا به دافعه در محل زندگی، مهاجرت کنند و در این چند دهه، انگیزه برای مهاجرت بیشتر شده است.

این دسته از جامعه شناسان می‌گویند که راه‌حل این موضوع از بین‌بردن دافعه‌هایی است که باعث می‌شود افراد از محل زندگی خود خارج شوند؛ مثلا سرمایه‌گذاری‌ای که در تهران انجام می‌شود. باید با بررسی علمی، انگیزه مهاجرت را در افراد تضعیف کرد. البته این رویه، دید اقتصادی، سیاسی و برنامه‌های توسعه‌ای لازم دارد.

 با این حال در مورد علت افزایش بی رویه جمعیت در تهران باید گفت که ۲ عامل اصلی در مهاجرت‌های این کلانشهر وجود دارد؛ یک عامل فرصت اقتصادی و شغلی  است که در شهر‌های دیگر وجود ندارد و دیگری عامل فرهنگی است.

وقتی آمار بیکاری در استان‌هایی افزایش پیدا می‌کند افراد برای بهبود شرایط اقتصادی به شهر‌های دیگر که برایشان فرصت شغلی و درآمدی بهتر دارد مهاجرت می‌کنند. اما عامل دیگر مهاجرت فرهنگی است. تهران به‌علت گستردگی جمعیت و شناخت کمتر افراد نسبت به هم مکان مناسب‌تری برای زندگی است. هرچند در این دو عامل، فاکتور اقتصادی مهم‌تر است.

در حال حاضر شهر تهران، ۲۲ منطقه دارد که از میان آن ها، مناطق ۴، ۵، ۲، ۱۵ و ۱۴ بیشترین میزان تراکم جمعیتی را به خود اختصاص داده اند. براساس آخرین آمار رسمی سازمان آمار ایران که در سال ۹۵ منتشر شد، منطقه ۴ تهران با جمعیت ۹۱۹ هزارو یک نفر بیشترین تراکم جمعیتی را داشته است.  

پس از آن هم، منطقه ۵ با ۸۵۸ هزار و ۳۴۶ نفر، منطقه ۲ با ۷۰۱ هزارو ۳۰۳ نفر و مناطق ۱۵ و ۱۴ به ترتیب با ۶۴۱ هزار و ۲۷۹ نفر و ۵۱۵ هزار  ۷۹۵ نفر بیشترین تراکم جمعیتی مناطق ۲۲ گانه شهر تهران را به خود اختصاص داده اند.

در طرف مقابل منطقه ۹، ۲۲ و ۲۱ کمترین تراکم جمعیتی را در شهر تهران داشته است. براساس آمار مرکز ایران مناطق ۹، ۲۲ و ۲۱ به ترتیب ۱۷۴ هزار و ۲۳۹ نفر، ۱۷۶ هزار و ۳۴۷ نفر و ۱۸۶ هزار و ۸۲۱ نفر کمترین تراکم مناطق شهر تهران را داشته اند.  

 

روند تبدیل شدن تهران به یک کلانشهر از ابتدای حکومت پهلوی (حدودا سال ۱۳۰۰ شمسی) شروع و طی مدت ۴۰ سال جمعیت این شهر ده برابر شد و به دو میلیون نفر در سال ۱۳۴۰ رسید.

تهران، ۴۰ سال بعد یعنی بین سال‌های (۱۳۴۰-۱۳۸۰) جمعیتی هفت میلیون نفری پیدا کرد و براساس سرشماری انجام شده جمعیت این شهر طی سال­های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵ حدوداً ۵ برابر شد، این رشد جمعیتی در شهر‌های اطراف تهران به مراتب بیشتر از تهران بوده است به نحوی که رشد جمعیت شهر تهران طی دهه­های اخیر کاهش یافته و بر جمعیت پیرامون آن افزوده شده ­است.

بر طبق آخرین سرشماری که در سال ۹۵ انجام شده است، در حالیکه استان تهران تنها ۸ درصد از مساحت کشور را تشکیل می‌دهد، ۶.۱۶ درصد از جمعیت کشور را  در خود جای داده است، همچنین ۱.۲۱ درصد از جمعیت شهری کشور در استان تهران زندگی می‌کنندکه نشانگر تراکم بالای جمعیت استان است در حالی که تنها ۹.۳ درصد از جمعیت روستایی کشور در استان تهران زندگی می‌کنند، این آمار  بیانگر درصد بالای شهرنشینی در استان تهران است.

 از ۴۰ شهرستان پرجمعیت کشور هفت شهرستان متعلق به استان تهران است که از این هفت شهرستان، شهرستان‌های ری، اسلامشهر، پاکدشت، شهریار و بهارستان در حاشیه شهر تهران قرار دارند و قسمت عمده جمعیت آن‌ها را می‌توان در جمعیت مجموعه شهری تهران لحاظ کرد.

جمعیت شهرستان تهران بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به طور متوسط سالانه ۳.۱درصد رشد داشته است در حالی که  این رشد جمعیتی طی سال‌های ۱۳۸۵ تا۱۳۹۰ به طور متوسط ۸.۰ درصد بوده است. جمعیت تهران در سال ۱۳۹۵ برابر با ۸.۶۹۳.۷۰۶ نفر بوده است.