از کار انداختن آنزیم حیاتی
عوامل عصبی ابتدا از راه پژوهش روی آفت‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها کشف شد. آنها به گروهی از مواد تعلق دارند که به عنوان مواد شیمیایی ارگانوفسفر یا به اختصار «او. پی» شناخته می‌شوند.
سموم دفع آفات بسیار کمتر از عوامل عصبی به بدن انسان آسیب می‌رسانند، زیرا این مواد برای مهار کولین استراز در بدن حشرات طراحی شده‌اند.
در سال ۱۹۹۵ عامل عصبی موسوم به سارین که در یکی از ایستگاه‌های مترو توکیو رها شد، تلفات زیادی به بار آورد. تصور می‌شود کیم جونگ نام، برادر ناتنی رهبر کره شمالی، کیم جونگ اون نیز که در سنگاپور هدف حمله واقع شد و تنها ظرف ۲۰ دقیقه از پای در آمد، با عامل عصبی «وی‌ایکس» کشته شده باشد.
اما برخی انواع مسمومیت عامل عصبی با پادزهر‌های استاندارد مانند آتروپین و دیازپام قابل درمان هستند. درباره ماده نوع نوویچوک که تاکنون از خودش یا ترکیبی از آن در ترور‌ها استفاده شده، اطلاعات اندکی در دست است و تنها می‌دانیم که از این ماده به صورت مایع یا پودر استفاده کرده‌اند.
یکی از اصول اساسی سم‌شناسی که برای اولین بار توسط یکی شیمیدان قرن شانزدهم به نام پاراسلسوس مطرح شد و اغلب او را با همین جمله معروفش می‌شناسند آن است که «دوز سم تولید می‌کند». این بدان معنی است که هر ماده‌ای اگر از دوز یا مقدار مشخصی بیشتر مصرف شود توانایی سمی شدن را دارد.
آیا با این حساب باید گفت: قربانیان اخیر نوویچوک روسی که از مرگ نجات یافتند، دوز‌های کمتری از حد مجاز از این ماده کشنده دریافت کرده‌اند؟ در مورد مسمومیت سرگئی اسکریپال و دخترش یولیا در سالزبری بریتانیا در سال ۲۰۱۸، به نظر می‌رسد که این سم ابتدا به دستگیره در زده شده است.
مقدار نوویچوک استفاده شده برای کشتن این جاسوس پیشین روسیه و دخترش بسیار بیشتر از حد مجاز و احتمالا بیش از چند هزار برابر بوده است، اما مقدار منتقل شده به پوست آنها، اندکی از این میزان بوده، زیرا کف دست انسان یکی از کم نفوذترین نواحی بدن است و جذب زیادی از این ناحیه صورت نمی‌گیرد.
در مورد اسکریپال و دخترش، دوز استفاده شده به حدی زیاد بوده که تا چند ساعت بعد از تماس اولیه به اندازه کافی می‌توانست کاری و کشنده باشد. اما واقعیت این است که پادزهر‌های مناسب داده شده و درمان سریع آنها برای نجات جان‌شان کفایت کرد.
دو افسر پلیس نیز هنگام جستجو در خانه اسکریپال با همین ماده مسموم شدند، اما هر دو زنده ماندند. احتمال دارد دوز نوویچوک کمتری نسبت به اسکریپال و دخترش به لدن این دو مأمور وارد شده باشد.
یک مورد مرگ
اندکی پس از این حادثه، دو نفر دیگر نیز در نزدیکی آمزبوری مسموم شدند و در این رویداد، یکی از قربانیان به نام دان استرجس به طرز غم‌انگیزی جان خود را از دست داد.
او بدون آگاهی از خطر، از شیشه عطری که همسرش در همان نزدیکی پیدا کرده بود، مستقیماً روی مچ دست خود پاشیده بود. قربانی با این کار خود بدون شک در ناحیه‌ای نازک‌تر و نفوذپذیرتر از پوست خود، دوز بسیار بالاتری از عامل عصبی کشنده اسکریپال دریافت کرده بود.
پادزهر‌های طبیعی بدن می‌توانند در مبارزه با دوز کشنده با مقدار چند برابر حد مجاز، موثر باشند. با این حال هیچ پادزهری در برابر دوز خیلی زیاد موثر نخواهد بود.
گفته می‌شود که چارلی روولی، مقداری از محتوای بطری عطر را روی دستانش ریخته، اما بلافاصله باقیمانده را شسته است. ضد عفونی کردن فوری به عنوان روشی بسیار موثر در برابر عوامل عصبی شناخته شده است. در آمریکا و بریتانیا، این راهبرد یکی از درمان‌های اولیه توصیه شده برای آسیب‌دیدگان تماس با مواد شیمیایی است. به احتمال زیاد همین این اقدام، جان رولی را نجات داده است.
در مورد ناوالنی گزارش شده که وی از راه تماس با یک فنجان چای آلوده مسموم شده است. با وجود آن که احتمالاً مقدار عامل شیمیایی کشنده اضافه شده به نوشیدنی بسیار زیاد بوده، ناوالنی چگونه زنده ماند؟
هنوز جزئیات دقیقی از این حادثه در دسترس نیست، اما عوامل مختلفی ممکن است بر مقدار جذب شده عامل عصبی در بدن وی تأثیر گذاشته باشند. برای مثال ممکن است او نه تمام محتوی فنجان، بلکه فقط چند جرعه از آن را خورده باشد.
روشن است که سمیت ذاتی عوامل عصبی مانند سموم دیگر از جمله آرسنیک و سیانور برای قاتلان وسوسه‌انگیز است. با این حال، در عمل برای رساندن هر گونه سمی به قربانیان، میزان خطای زیادی در دوز مورد نیاز وجود دارد.
اطلاعات فعلی حاکی از آن است که عامل عصبی نوویچوک از نظر شیمیایی پایدار بوده و با خلوص بالا در مراکز تخصصی تولید می‌شود؛ بنابراین بعید به نظر می‌رسد زنده ماندن ناوالنی به دلیل «کیفیت پایین» نوویچوک باشد. این ماده بدون شک کشنده است و منجر به مرگ افراد بی گناه و همچنین قربانیان مورد نظر شده است.
رسیدگی سریع و امکان دفع سم
رسیدگی سریع به فرد مسموم نیز در هر حال بسیار مؤثر است. در تمام موارد نجات یافته، افراد بلافاصله تحت درمان قرار گرفته‌اند. بدن انسان به طور طبیعی تلاش می‌کند تا سم موجود در بافت‌های داخلی را به وسیله پادزهر خارج کند.
اگر درمان مسمومیت نویچوک و کمک پزشکی به موقع و در دقایق اولیه انجام شود، بدن فرد فرصت می‌یابد تا دوباره از آنزیم مخصوص کمک گرفته و سامانه عصبی خود را تنظیم و کنترل کند. به این ترتیب ماده سمی نیز پس از چند ساعت از بدن دفع می‌شود، گر چه ممکن است اثرات آسیب بدنی برای مدت طولانی‌تری باقی بماند.
ثبت دیدگاه