زبان مادری نخستین زبانی است کودک آن را یاد می‌گیرد و در واقع زبانی است که سال‌ها بلکه قرن‌ها نیاکان ما به آن صحبت و با هم ارتباط داشتند و این زبان را به وجود آورده‌اند؛ تکامل فرهنگی از نسل‌های گذشته به حال و آینده است بنابراین نقش اساسی در پیوند با هویت، تاریخ و فرهنگ انسان‌ها دارد.
در سال ۲ هزار میلادی با توجه به رشد نژادپرستی و از بین رفتن تنوع زبانی در جامعه برای حفظ بزرگترین میراث بشری که همان «زبان مادری» است ۲۱ فوریه از سوی سازمان ملل به نام «روز جهانی زبان مادری» نامیده شده که با گذشت ۱۹ سال صدها کتاب، هزاران مقالات علمی برای زبان مادری و پاسداشت آن تألیف شد ولی هیچ کدام از آن به زبان پر تمدن و تاریخی فارسی ترجمه نشده است.
اهمیت زبان مادری و تنوع گویش‌ها به قدری است که در قرآن کریم کتاب آسمانی ما مسلمانان آیه‌ای با این مضمون نازل شده «ما شمار را با رنگ‌ها و نژادهای مختلف و هم‌چنین زبان‌های متنوعی آفریدیم» ایران کشوری است که دارای تمدن و تنوع فرهنگی و تاریخی است هم‌چنین شاید تنها کشوری باشد که دارای تنوع گویش‌های محلی است از جنوب تا شمال، از شرق تا غرب کشور و حتی در شهرها و آبادی‌های کوچک تنوع گویش‌های محلی را می‌توان درک کرد.
استان قم با توجه به تمدن دیرینه و گذشته خود و هم‌چنین با توجه به اکتشافات مهم آثار در تپه قلی درویش در عرصه‌های فرهنگی و تمدن حرفی برای گفتن دارد. قم از قدیم الایام در چهارراه ارتباطی شهرهای شمالی، جنوبی و غربی و شرقی بوده و افراد بسیاری با فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف در آن ساکن و یا عبور کردند و این امر به غنای زبان قمی افزود.
اکنون گویش شیرین قمی به دلیل مهاجرت قمی‌ها به شهرهای دیگر و یا مهاجرپذیری و ورود بیش از چند ملیت و اقوامی از دیگر استان‌های کشور دست خوش دگرگونی شد و بی‌سروصدا کم‌رنگ شد امروز نسل جدید قم به ویژه تحصیل کرده‌ها کم‌تر به گویش محلی قمی صحبت می‌کنند و باید این گویش را تا اندکی در محله‌های قدیمی که هنوز اصالت خود را حفظ کرده یافت.
ناآگاهی نسل جدید از فرهنگ و پیشینه تمدن قم
محمد محمدی از قدیمی‌های شهر قم درباره گویش محلی قمی گفت: جوانان و تحصیل کرده‌ها از گویش قمی فراری هستند و یا در کل با فرهنگ و گذشته و تمدن قم آشنایی ندارند در قم کم‌تر کسی دیده می‌شود با زبان و گویش قمی صحبت کند و اگر باشد تنها قدیمی‌ها هستند که هنوز این فرهنگ را حفظ کردند.
خانواده‌هایی امروزی کم‌تر با کودکان خود با گویش قمی صحبت می‌کنند و بیشتر به صورت فارسی ساده صحبت می‌کنند
این شهروند قدیمی قمی با انتقاد از بعضی خانواده‌ها و حتی رسانه‌های استانی افزود: هدف از ایجاد رسانه‌ها و شبکه‌های استانی رشد و زنده کردن گویش‌های محلی و فرهنگ مناطق مختلف از جمله شهر قم است اما مجریان و دست اندرکاران شبکه استانی قم با زبان معیار و مرکز صحبت می‌کنند.
به گفته وی، خانواده‌ها به ویژه خانواده‌هایی امروزی کم‌تر با کودکان خود با گویش قمی صحبت می‌کنند و بیشتر به صورت فارسی ساده صحبت می‌کنند و این امر باعث کم‌رنگ شدن لهجه قمی شده است.
ناپدید شدن لهجه قمی در بین لهجه‌های مهاجران مختلف
یک بانوی قمی نیز اظهار داشت: گویش قمی از گویش‌های قدیمی است ولی آرام آرام کم‌رنگ شد و با توجه به مهاجرپذیری شهر قم این لهجه در بین مهاجران ناپدید و دگرگون شد وقتی به اصفهان، یزد و اردبیل سفر می‌کنیم کم‌تر لهجه تهرانی را می‌شنویم آن‌ها در صحبت‌های خود با افتخار با گویش‌های خود استفاده می‌کنند.
فاطمه اسدی افزود: باید دست اندرکاران فرهنگی مانند صداوسیما و میراث فرهنگی برای احیا و حفظ این گویش همت کنند زبان مادری و گویش محلی در واقع هویت و فرهنگ هر منطقه‌ای است که باید حفظ شود.
احیای گویش شیرین قمی یعنی احیای تمدن و فرهنگ این شهر
یکی از اعضای موسسه قم پژوهی که خود مربی بازنشسته ادبیات فارسی است و برای حفظ گویش و اصطلاحات قمی کتابی تألیف کرده گفت: یک جوان قمی باید بداند آنچه در برخورد با دیگر زبان‌ها به خصوص زبان مرکز خیلی مهم است گویش قمی نیست بلکه چگونگی گفتار و رفتار یک قمی است که می‌تواند از او فردی با فرهنگ و یا بی‌فرهنگ معرفی کند همان‌گونه که ما گویش اصفهانی و شیرازی و یا کردی و لری دوست داریم هستند هموطنانی که از گویش ما قمی‌ها خوششان می‌آید.
محمد قاضی افزود: گویش و زبان مادری به وجود آورنده تکامل فرهنگی از نسل‌های گذشته به حال و آینده است بنابراین نقش مهمی در سازندگی تمدن حال و آینده دارد همان‌طور که زبان همه ما ایرانیان «فارسی» است و وجود شاعرانی مانند حافظ، سعدی و فردوسی اکنون بازتاب جلوه‌های زبان و ادبیات فارسی در دنیا و جامعه کنونی هستند گویش‌های محلی هم زیرمجموعه زبان اصلی و مادری هستند.
حفظ گویش‌های محلی به رغم سنگ اندازی قاجاری‌ها
وی بیان کرد: از زمان قاجار و آغاز تحصیل کلاسی دانش آموزان را به اجبار مجبور به خواندن و نوشتن به زبان رسمی کردند در این زمینه برای احیا گویش‌ها مبارزات بسیاری برای استفاده از گویش‌ها و لهجه‌های محلی در کتب درسی شد ولی به اجبار همه مناطق در کتب درسی به اجبار فارسی یکسان را انتخاب کردند.
این پژوهشگر و گردآورنده چند کتاب درباره اصطلاحات قمی اظهار داشت: ولی بسیاری از شهرها و مناطق مختلف کشور با گویش‌های محلی صحبت می‌کنند مگر تحصیل کرده‌ها که در همه شهرها همگانی نیست از بکار گیری گویش محلی شانه خالی می‌کنند قم هم لهجه و گویش خاص خود را دارد.
گویش محلی قمی دست خوش تغییر شده و لغات و اصطلاحات قمی در حال از بین رفتن است
وی افزود: قم به دلیل مهاجرپذیر و وجود هفتاد و زبان و ملیت گویش محلی قمی دست خوش تغییر شد و بی سروصدا این لهجه کم‌رنگ شد.
قاضی با اشاره به کتاب خود گفت: گویش محلی قمی دست خوش تغییر شده و لغات و اصطلاحات قمی در حال از بین رفتن است و با وجود اهمیت گویش قمی کتابی را گردآوری کردم تا لغات قمی درست بکار گرفته و احیا شود هنوز هم در حال تحقیق هستم و در آینده هم چند کتاب دیگر در دست تألیف دارم تا برای احیای این گویش در اختیار مردم قرارگیرد.
وی افزود: لغات و اصطلاحات قمی از گویش‌های شیرین است که هم در خارج از کشور و هم در داخل طرفداران بسیاری دارد و برای احیای آن «کتاب لغات و کنایات قمی» را تألیف تا این گویش بهتر شناخته شود اکنون هم در حال نگارش بازی‌های سنتی و قدیمی قم هستم.
ثبت دیدگاه