در یک شبهجزیره دورافتاده در شمالگان، حفرههایی بزرگ بر زمینهای یخزده ظاهر میشوند. نگرانی دانشمندان آن است که این نشانه انفجار چیزی در زیر سطح زمین باشد.
این پدیده ناگهانی و انفجاری، منظره زمینهای منطقه را به شکل ناهمواری علامتگذاری کرده است. در اطراف لبه این حفرههای عظیم که شبیه دهانه آتشفشان هستند، زمین پاره شده و تودهای خاکستری از یخ و کلوخ به بیرون پاشیده است.
ایوگنی چوویلین، زمینشناس موسسه علوم و تکنولوژی اسکولکوف مسکو، به این گوشه دورافتاده در شبهجزیره یامال در شمال غربی سیبری آمده تا نگاهی به این حفرهها بیندازد.
اولین حفره را که ۲۰متر قطر و ۵۲ متر عمق دارد، خلبانهای هلیکوپترهایی که از بالای منطقه رد میشدند در فاصله ۴۲ کیلومتری میدان گازی بووانکوف در شبهجزیره یامال کشف کردند. دانشمندانی که حفره اولیه را بررسی کردند، آن را یک پدیده کاملا تازه در خاک منجمد مناطق قطبی توصیف کردند. تحلیل تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که اولین حفره در زمانی بین ۹ اکتبر تا ۱ نوامبر ۲۰۱۳ شکل گرفته است.
تازهترین حفره را یک گروه فیلمبرداری در اوت ۲۰۱۹ کشف کردند که به همراه تیمی از دانشمندان آکادمی علوم روسیه و مقامات محلی یامال به سفر اکتشافی در منطقه رفته بودند. به این ترتیب تعداد حفرههای اسرارآمیزی که در شبهجزیره یامال و شبه جزیره گیدان در همسایگی آن کشف شده به ۱۷ عدد رسیده است.
دانشمندان موسسه مسائل نفت و گاز از آکادمی علوم روسیه، جدیدترین حفره را در جریان یک سفر اکتشافی به یامال در اوت ۲۰۲۰ پیدا کردند
برای آنهایی که شمالگان را مطالعه میکنند، این حفرهها نشانههای دلهرهآوری از تغییرات بنیادی در این منطقه سرد و کمجمعیت در شمال سیاره ماست. واضح است که این حفرهها به دنبال نشست تدریجی زمین بر اثر ذوب شدن و جابجایی خاک منجمد به وجود نمیآیند. آنها با انفجار به وجود میآیند.
چوویلین میگوید: “وقتی انفجار رخ میدهد، تکههای خاک و یخ به صدها متر دورتر از مرکز انفجار پرتاب میشوند. اینجا با یک نیروی عظیم ناشی از فشار بالا مواجهیم. اینکه چرا فشار اینقدر زیاد است، همچنان یک راز است. “
برخی دانشمندان این حفرهها را با یخفشانهایی مقایسه کردهاند که گمان میرود در بعضی نقاط دور منظومه خورشیدی ما وجود دارند. آتشفشانهایی که به جای گدازه، یخ به بیرون پرتاب میکنند و روی پلوتون، یکی از قمرهای زحل به اسم تیتان و سیارک سرس شناسایی شدهاند.
به گفته چوویلین “تحلیلهای مبتنی بر تصویربرداری ماهوارهای نشان میدهد که انفجار، یک حفره عظیم در محلِ یک پینگو یا تپه خاکی ایجاد میکند. “پینگوها که تپههای گنبدی شکل هستند وقتی شکل میگیرند که آب به زیر یک لایه از زمین یخزده جریان مییابد و یخ میزند.
چوویلین توضیح میدهد که تپههای شمال غرب سیبری رفتار متفاوتی دارند. آنها خیلی سریع بزرگ میشوند و تا ارتفاع چندین متر بالا میروند تا اینکه نوک آنها ناگهان میترکد. ظاهرا عامل بالا رفتن این تپهها به جای آب یخ زده، جمع شدن گاز در زیر زمین است.
سو ناتالی، بومشناس شمالگان و مدیر برنامه شمالگان در مرکز تحقیقات اقلیمی وودول در ماساچوست، میگوید: “دههها طول میکشد تا پینگوها تشکیل شوند و تا مدتها باقی میمانند. اما این تپههای گازی تنها در عرض چند سال تشکیل میشوند. “
برای فهم بیشتر چگونگی شکلگیری حفرهها، دانشمندان برای نمونهبرداری داخل این گودالهای عمیق رفتهاند
چیزی درباره خاک منجمد در یامال و گیدان وجود دارد که آنها را مستعد این تپههای انفجاری میکند. ناتالی میگوید: “در این منطقه یک لایه بسیار ضخیم یخ به نام یختخت وجود دارد که کلاهکی در سراسر خاک منجمد تشکیل میدهد.
چوویلین میگوید که “مسئله کلیدی در پژوهش روی این حفرهها، شناسایی منبع گازی است که در زیر سطح خاک منجمد جمع میشود. “
پژوهشگران در آب جمع شده در کف حفره مقدار زیادی گاز متان کشف کردهاند. تئوری غالب آن است که این مخازن عمیق متان در زیر خاک منجمد راه خود را به قطعههای یخنزده زمین در زیر کلاهک یخی پیدا میکنند. ایده دیگر آن است که سطح بالای دیاکسیدکربن محلول در آب این قطعههای زمین یخنزده، وقتی که آب شروع به یخ زدن میکند به بیرون نشت میکند و آب باقیمانده دیگر نمیتواند گاز محلول را در خود نگه دارد.
به گفته چوویلین منبع دیگر گازهای متان و دیاکسیدکربن میتواند میکروارگانیسمهایی باشد که در مناطق خاک یخنزده رشد و نمو میکنند و با مصرف مواد آلی، گاز منتشر میکنند.
صرفنظر از منبع گاز، تصور میشود گازی که در منطقه زمین یخنزده جمع میشود کلاهک تختهیخی را ۵ تا ۶ متر به بالا میراند تا اینکه ناگهان شکافته میشود. گل و یخ بالای محفظه گاز، همراه با خود مواد یخنزده که گاز در آن حبس شده بود، تا ارتفاع ۳۰۰ متر به بالا پرتاب میشود.
ناتالی میگوید: “هنوز نمیدانیم که آیا این انفجارها میتواند برای مردم شمالگان خطرناک باشد یا نه. “، اما به گفته او “به محض اینکه چیزی شبیه این حفرهها پیدا کنیم، تصویربرداری زمانمند و با کیفیت بالای ماهوارهای را به کار میگیریم تا بفهمیم حفره چه زمانی تشکیل شده است. “
ناتالی و تیمش امیدوارند که در نهایت به اندازه کافی داده جمع کنند تا الگوریتمی بنویسند که بتواند وجود حفرهها را پیش از اینکه تشکیل شوند پیشبینی کند. به گفته ناتالی “در منطقهای که مردم سکونت دارند و خطوط لوله انتقال سوخت و دیگر تاسیسات گاز و نفت وجود دارد “دستیابی به این پیشبینی مهم است.
این به خودی خود زمینچهر شمالگان را تغییر میدهد و منجر به رانش زمین میشود که “فرونشست ذوبی ” نام گرفته است. سیبری احتمالا بزرگترین فرونشست ذوبی را در سراسر زمین دارد. فرونشست عظیم باتگایکا که از یک دره باریک در دهه ۱۹۶۰ میلادی آغاز شد، حالا نزدیک به ۹۰۰ متر عرض دارد.
ناتالی میگوید: “هیچ جای دیگری از سیاره زمین را نمیشناسم که تغییرات اقلیمی ساختار فیزیکی زمین به این شکل تغییر دهد. “
متان نشت یافته از خاک یخزده، به عنوان یک گاز گلخانهای، میتواند گرمایش جهانی را تسریع کند که خود باعث ذوب شدن بیشتر خاک یخزده میشود. در حالی که راز حفرههای انفجاری یامال هنوز به طور کامل حل نشده است، آنچه تا کنون آشکار شده نشان میدهد که باید در آینده با دقت آنها را زیر نظر داشته باشیم.
ثبت دیدگاه