دهان و ۱۳ نشانه هشدار برای سلامت بدن

 

حفظ سلامت دندان‌ها برای بهداشت خوب دهان و پرهیز از پوسیدگی‌های آزاردهنده دندان اهمیت دارد. اما فراتر از سلامت خود، دندان‌ها می‌توانند اطلاعات بسیاری را درباره سلامت کلی بدن در اختیار شما قرار دهند.

 

 مراجعه منظم به دندانپزشک می‌تواند به تشخیص یک مساله پزشکی تشخیص داده نشده کمک کند. سلامت دهان و سلامت کلی بدن بسیار به هم پیوسته اند، از این رو، مراقبت از دندان بخشی جدایی ناپذیر از بهزیستی کلی انسان است.

دندان‌ها و لثه‌هایی که آن‌ها را احاطه کرده اند می‌توانند نشانه‌هایی هشدار دهنده درباره سلامت کلی بدن ارائه کنند. در ادامه با برخی از مهم‌ترین آن‌ها بیشتر آشنا می‌شویم.

اگر به بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD) مبتلا باشید که به نام سوزش سردل نیز شناخته می‌شود، دندانپزشک شما ممکن است پیش از خودتان متوجه این شرایط شود.

سوزش سردل به واسطه بازگشت اسید معده به مری و بالا آمدن آن به سمت دهان رخ می‌دهد که می‌تواند موجب از بین رفتن مینای دندان‌ها شود. مطالعات آزمایشگاهی و بالینی بسیاری با حضور بزرگسالان و کودکان نشان داده اند که بین بیماری بازگشت اسید معده به مری و فرسایش دندان‌ها ارتباطی وجود دارد.

دستگاه گوارش از دهان آغاز می‌شود. دندانپزشکان می‌توانند شواهد تخریب مینای دندان‌ها را به واسطه بازگشت محتوای معده به مری و دهان تشخیص دهند. به همین دلیل است که دندانپزشکان اغلب نخستین افرادی هستند که متوجه نشانه‌های بولیمیا یا پرخوری عصبی می‌شود که یک اختلال غذا خوردن است و با پرخوری و پاکسازی (اغلب از طریق استفراغ) تعریف می‌شود.

اگر به بیماری لثه – یک عفونت شایع که موجب تورم و حساسیت لثه‌ها می‌شود – مبتلا هستید، قلب شما نیز ممکن است در معرض خطر باشد. برخی پژوهش‌ها نشان داده اند که بیماری قلبی، گرفتگی سرخرگ ها، و سکته مغزی ممکن است با التهاب و عفونت‌های ناشی از باکتری‌های دهان مرتبط باشند، اما این ارتباط هنوز به طور کامل درک نشده است.

مطالعه‌ای بزرگ در سال ۲۰۱۶ که در نشریه Circulation منتشر شد، نشان داد بیماران مبتلا به بیماری لثه نسبت به بیمارانی که به این شرایط مبتلا نیستند، حتی پس از این که پژوهشگران بسیاری عوامل مانند سیگار کشیدن، تحصیلات، و دیابت را اصلاح کردند، در معرض خطر بیشتر برای تجربه نخستین حمله قلبی خود قرار دارند.

اگر مستعد پوسیدگی دندان هستید، یک رژیم غذایی سرشار از شکر یا بهداشت ضعیف دهان ممکن است دلیل اصلی این شرایط نبوده و بررسی سطوح قند خون می‌تواند ایده خوبی باشد. اگر به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ مبتلا باشید، زمانی که قند خون شما کنترل نشده باشد در معرض خطر بیشتری برای پوسیدگی دندان قرار خواهید داشت.

زمانی که سطوح قند خون افزایش یافته است، قند و نشاسته بیشتری با باکتری‌هایی که به طور طبیعی در دهان انسان ساکن هستند تعامل داشته و این شرایط به تشکیل پلاک منجر می‌شود که می‌تواند پوسیدگی دندان و بیماری لثه را موجب شود. افزون بر این، نتایج یک بررسی در سال ۲۰۱۳ که در نشریه Clinical Periodontology منتشر شد، نشان داد که بیماری لثه آثار منفی بر شرایط دیابت از جمله کنترل قند خون، عوارض دیابت، و ابتلا به دیابت نوع ۲ و به طور بالقوه دیابت حاملگی دارد.

سلامت ضعیف دهان و دندان می‌تواند هر فردی و به طور خاص افرادی که با مشکلات کلیوی مواجه هستند را با مشکل مواجه سازد. مطالعه‌ای بزرگ در سال ۲۰۱۵ با حضور ۱۳,۷۸۴ شرکت کننده که در نشریه Clinical Periodontology منتشر شد، نشان داد که احتمال مواجهه با مرگ در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه با بیماری لثه شدید ۴۱ درصد بیشتر است. این احتمال برای بیمارانی با لثه‌های سالم ۳۲ درصد بیشتر بود.

به گفته پژوهشگران، پریودنتیت یا بیماری لثه ممکن است به بار التهابی سیستمیک در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه اضافه کرده و بر همین اساس به افزایش نرخ مرگ و میر منجر شود. در حقیقت، پژوهشگران دریافتند که بیماری لثه ممکن است به اندازه دیابت که یکی از عوامل خطر شناخته شده برای افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه است، خطر مرگ را افزایش دهد.

اگر حساسیت بیش از حد در دندان‌های خود را تجربه می‌کنید یا غالبا دچار پوسیدگی دندان می‌شوید، شاید دسر‌های مورد علاقه خود را مقصر اصلی بدانید، اما باید به آنچه می‌نوشید نیز توجه داشته باشید. غذا‌ها و نوشیدنی‌های شیرین می‌توانند باکتری‌ها و اسید‌ها در دهان را فعال کرده که دو از عوامل اصلی پوسیدگی دندان هستند.

باکتری‌ها در دهان از قندی که در نوشیدنی‌های شیرین وجود دارد، تغذیه می‌کنند. این شرایط می‌تواند موجب تشکیل پلاک شده که به باکتری‌ها اجازه می‌دهد برای مدت زمان طولانی‌تری اطراف دندان‌ها حضور داشته باشند و در نهایت اسید‌هایی را تولید کنند که موجب پوسیدگی دندان می‌شود. همچنین، بسیاری از نوشیدنی‌های شیرین از جمله نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌ها محصولاتی اسیدی هستند که می‌تواند به مینای دندان آسیب وارد کند.

بزاق از طریق پاکسازی ذرات غذا از روی دندان‌ها و لثه‌ها و فراهم کردن مواد معدنی تقویت کننده دندان مانند کلسیم و فسفات نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و دندان ایفا می‌کند. خشکی دهان زمانی رخ می‌دهد که بزاق به میزان کافیبرای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی‌شود. این شرایط می‌تواند گاهی اوقات برای هر فردی، به عنوان مثال، در نتیجه استرس یا عصبی بودن رخ دهد.

با این وجود، خشکی پایدار دهان می‌تواند نشانه‌ای از مساله‌ای جدی‌تر باشد و خطر پوسیدگی دندان یا عفونت‌های قارچی را افزایش می‌دهد. خشکی دهان ممکن است به واسطه دیابت، سکته مغزی، عفونت مخمری (برفک) در دهان، بیماری آلزایمر، استفاده از تنباکو و الکل، یا حتی یک بیماری خودایمنی مانند سندرم سیوگرن شکل بگیرد.

سندرم سیوگرن زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به سلول‌های سالم تولید کننده بزاق و اشک حمله کرده و این شرایط اغلب همراه با اختلالات دیگر مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید رخ می‌دهد.

خشکی دهان ممکن است به واسطه آسیب دیدگی اعصابی که غدد بزاق را برای تولید بزاق کنترل می‌کنند نیز رخ دهد. اگر به تازگی یک آسیب دیدگی در ناحیه سر یا گردن داشته و خشکی دهان را تجربه می‌کنید، برای بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کنید. مشکلات آسیب‌زای بسیاری وجود دارند که می‌توانند پایانه‌های عصبی را تحت تاثیر قرار دهند.

دلایل بالقوه دیگری برای خشکی دهان وجود دارند که از آن جمله می‌توان به عوارض جانبی مصرف برخی دارو‌ها مانند آن‌هایی که برای فشار خون بالا، افسردگی و مشکلات مثانه تجویز می‌شوند، پرتو درمانی و شیمی درمانی اشاره کرد.

اگر حساسیت دندان‌ها را هنگام خوردن بستنی یا نوشیدن آب خنک تجربه می‌کنید، ممکن است نیازمند تعویض دهانشویه خود باشید. برخی دهانشویه‌ها حاوی اسید‌هایی هستند که اگر مینای دندان شما فرسوده شده باشد به مرور می‌توانند حساسیت دندان‌ها را افزایش داده و آسیب بیشتری به لایه میانی دندان وارد شود.

اگر با این مشکل مواجه هستید با دندانپزشک خود درباره استفاده از یک محلول فلوراید طبیعی مشورت کنید. همچنین، رد کردن احتمالات دیگر که ممکن است به حساسیت دندان منجر شوند از جمله بیش از حد سخت و محکم مسواک زدن، بیماری لثه، ترک خوردگی دندان، دندان قروچه، محصولات سفید کننده دندان، انباشت پلاک، و غذا‌های اسیدی نیز اهمیت دارد.

نتایج یک بررسی در سال ۲۰۲۰ که در نشریه Nutrients منتشر شد، نشان داد که کمبود ویتامین D. با مشکلات مختلف سلامت دهان و دندان از جمله پوسیدگی دندان، بیماری لثه، برخی انواع سرطان و حتی مرگ بافت استخوانی فک مرتبط است. به گفته پژوهشگران حفظ سطوح سالم ویتامین D. با وضعیت بهتر دهان و دندان در طول زندگی مرتبط بوده است.

افزون بر این، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ در نشریه BMJ Open Diabetes Research & Care منتشر شد، نشان داد در شرایطی که بیماری لثه و کمبود ویتامین D. به تنهایی نیز می‌توانند خطر دیابت نوع ۲ را افزایش دهند، اما خطر زمانی که هر دو آن‌ها وجود دارند بسیار بیشتر است. دریافت ویتامین D. به میزان کافی نه تنها برای سلامت دهان، بلکه برای سلامت کلی بدن انسان اهمیت دارد.

از آنجایی که اچ‌آی‌وی/ایدز سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و مبارزه با عفونت‌ها را دشوارتر می‌سازد، افراد مبتلا به این ویروس در معرض خطر بیشتری برای مشکلات سلامت دهان و دندان قرار دارند. به طور خاص، افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز معمولا خشکی مزمن دهان، جینجیویت، از دست دادن استخوان اطراف دندان ها، آفت ها، زگیل‌های دهانی، تبخال ها، برفک دهان، لکه‌های زبر و سفید روی زبان و پوسیدگی دندان را تجربه می‌کنند.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا توصیه می‌کند که هر فرد در بازه سنی ۱۳ تا ۶۴ سال حداقل یک بار آزمایش اچ‌آی‌وی را انجام دهد. افرادی که در معرض خطر بیشتر قرار دارند باید هر ساله این آزمایش را انجام دهند. به خاطر داشته باشید که شما بدون این که بدانید می‌توانید به اچ‌آی‌وی آلوده باشید، از این رو، توجه به سرنخ‌هایی که سلامت دهان و دندان ارائه می‌کنند، اهمیت دارد.

اگر به طور منظم با پوسیدگی دندان مواجه می‌شوید، بررسی شرایط رژیم غذاییتان می‌تواند مفید باشد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ که در نشریه Clinical Oral Investigations منتشر شد، نشان داد بیشتر زنانی که به طور منظم با پوسیدگی دندان مواجه می‌شوند دارای سطوح بسیار پایین کلسیم و ویتامین D. هستند و به میزان قابل توجهی پروتئین، نوشابه‌های گازدار و شکر بیشتری نسبت به زنان دیگر مصرف می‌کنند.

اگر پوسیدگی‌های مکرر دندان شما را به کمبود کلسیم مشکوک کرده است، این شرایط می‌تواند نشانه‌ای هشدار دهنده برای استخوان‌های شما نیز باشد. تقریبا تمام کلسیم بدن (حدود ۹۹ درصد) در استخوان‌ها و دندان ذخیره شده اند تا از عملکرد و ساختار آن‌ها پشتیبانی کنند. استخوان‌های شما در حدود ۳۰ سالگی به نقطه اوج تراکم خود می‌رسند.

با افزایش سن، تخریب استخوان‌های انسان سریع‌تر از آنکه بازسازی شوند، رخ می‌دهد که به مرور می‌تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد به ویژه، اگر به میزان کافی کلسیم دریافت نکنید. پوکی استخوان به عنوان یکی از دلایل اصلی شکستگی‌های کفل، مهره ها، مچ دست، دنده‌ها و دیگر استخوان‌های بدن شناخته می‌شود. از منابع غذایی خوب برای کلسیم می‌توان به ماست، آب پرتقال غنی شده، پنیر، شیر، توفو تهیه شده با کلسیم، ماهی سالمون کنسروی، سبزیجات برگدار مانند کیل و برگ شلغم اشاره کرد.

اگرچه ارتباط بین این دو به طور کامل درک نشده است، به نظر می‌رسد بین بیماری لثه و آرتریت روماتوئید، یک بیماری خودایمنی، پیوندی وجود دارد. کارشناسان بر این باورند که برخی انواع آسیب دیدگی، احتمالا مربوط به عفونت باکتریایی می‌تواند ظهور آرتریت روماتوئید را در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این شرایط هستند، تحریک کند.

بیماری لثه اغلب به واسطه رشد بیش از حد باکتری‌ها و تشکیل پلاک روی دندان‌ها شکل می‌گیرد و یک نوع باکتری خاص می‌تواند موجب سیترولیناسیون، روندی که موجب تغییر در پروتئین‌ها شده و احتمال این که آن‌ها موجب یک واکنش ایمنی شوند که بر دیواره داخلی مفاصل تاثیرگذار است را افزایش دهد.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ که در نشریه Arthritis Research & Therapy منتشر شد، نشان داد شرایط بیماری لثه در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید نسبت به گروه کنترل به طور قابل توجهی بدتر بوده و شدت بیماری لثه به طور قابل توجهی با فعالیت بیماری آرتریت روماتوئید مرتبط بود.